του Σπύρου Κάκου
1ο Μέρος: http://harmonia-philosophica.blogspot.com/2010/12/1.html
2ο Μέρος: http://harmonia-philosophica.blogspot.com/2010/12/2.html
ΙΙ. Η έννοια της ταυτότητας
Εκτός από την έννοια της αλλαγής που αναλύσαμε στο 2ο Μέρος, η πίστη στον θάνατο είναι βαθιά συνδεδεμένη και με την πίστη στην έννοια της "ταυτότητας". Για να πιστεύεις ότι κάποιος μπορεί να πεθάνει (με την έννοια του "εξαφανίζεται το σώμα μου και το πνεύμα μου και ό,τι έχει σχέση με εμένα από αυτόν τον κόσμο), σημαίνει πως πιστεύεις ότι μπορείς να ξεχωρίσεις πότε αυτός είναι ακόμα αυτός ο κάποιος που γνωρίζεις και πότε έχει πάψει να είναι, πότε με άλλα λόγια έχει πάψει να υπάρχει σαν ο άνθρωπος που ήξερες και έχει στην ουσία "πεθάνει". Όταν κάποιος πεθαίνει, κατανοούμε ότι έχει αλλάξει και δεν είναι πια αυτός που γνωρίζαμε: δεν αναπνέει, δεν μας μιλάει, δεν παίζει μαζί μας. Είναι νεκρός. Ποιος "είναι" όμως; Ή ακόμα καλύτερα, ποιος "ήταν"; (τη λανθασμένη πίστη στην έννοια του χρόνου θα την αναλύσουμε στο επόμενο 4ο Μέρος, οπότε ακόμα μπορούμε να μιλάμε με έννοιες παρελθόντος και παρόντος...)
Όταν νομίζουμε ότι γνωρίζουμε κάποιον, του προσδίδουμε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά: μιλάει και πράττει με συγκεκριμένο τρόπο και έτσι γνωρίζουμε ότι είναι αυτός και όχι κάποιος άλλος. Είναι όμως πάντα πράγματι ο ίδιος. Τα κύτταρα των ανθρώπων αλλάζουν συνέχεια, ακόμα και αυτά του εγκεφάλου. Πως λοιπόν μένουμε "ίδιοι"; Ποιο είναι το χαρακτηριστικό εκείνο που θεωρούμε ότι έχει κάποιος - π.χ. κάποιος φίλος μας - για να ξέρουμε με βεβαιότητα ότι είναι "αυτός"; Ότι έχει συγκεκριμένες απόψεις σε ένα θέμα; Και αν τις αλλάξει; Δεν είναι πια ο ίδιος; Ότι έχει συγκεκριμένο τρόπο σκέψης; Και αν τον αλλάξει; Δεν είναι ποια ο ίδιος; Το ότι έχει ένα συγκεκριμένο εξάνθημα στο χέρι του; Και αν το αφαιρέσει με εγχείριση; Δεν θα είναι πια ο ίδιος; Το ότι έχει μακριά μαλλιά; Και αν τα κόψει; Δεν θα είναι πια ο ίδιος; Το ότι αποτελείται από ένα συγκεκριμένο σύνολο κυττάρων; Και αν αυτά αλλάξουν (που αλλάζουν); Δεν θα είναι πια ο ίδιος; Το ότι αναπνέει; Και αν πάψει να αναπνέει; Δεν θα είναι πια ο ίδιος; Το ότι "ζει"; Και αν πάψει να ζει; Δεν θα είναι πια ο ίδιος; Δεν υπάρχει τρόπος να ξεχωρίζεις κάποιος ή κάτι από κάποιον άλλο! Δεν υπάρχει τρόπος να καθορίσεις την ταυτότητα κάποιου ανθρώπου με τόση βεβαιότητα που να γνωρίζεις πότε αυτός έχει πεθάνει και πότε ζει! Τα όρια που θέτουμε σχετικά με την "ταυτότητα" κάποιους είναι ανυπόστατα. Η απλή φράση "αυτός πέθανε" υπονοεί ότι γνωρίζουμε αυτά τα όρια, ενώ στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν...
Όταν νομίζουμε ότι γνωρίζουμε κάποιον, του προσδίδουμε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά: μιλάει και πράττει με συγκεκριμένο τρόπο και έτσι γνωρίζουμε ότι είναι αυτός και όχι κάποιος άλλος. Είναι όμως πάντα πράγματι ο ίδιος. Τα κύτταρα των ανθρώπων αλλάζουν συνέχεια, ακόμα και αυτά του εγκεφάλου. Πως λοιπόν μένουμε "ίδιοι"; Ποιο είναι το χαρακτηριστικό εκείνο που θεωρούμε ότι έχει κάποιος - π.χ. κάποιος φίλος μας - για να ξέρουμε με βεβαιότητα ότι είναι "αυτός"; Ότι έχει συγκεκριμένες απόψεις σε ένα θέμα; Και αν τις αλλάξει; Δεν είναι πια ο ίδιος; Ότι έχει συγκεκριμένο τρόπο σκέψης; Και αν τον αλλάξει; Δεν είναι ποια ο ίδιος; Το ότι έχει ένα συγκεκριμένο εξάνθημα στο χέρι του; Και αν το αφαιρέσει με εγχείριση; Δεν θα είναι πια ο ίδιος; Το ότι έχει μακριά μαλλιά; Και αν τα κόψει; Δεν θα είναι πια ο ίδιος; Το ότι αποτελείται από ένα συγκεκριμένο σύνολο κυττάρων; Και αν αυτά αλλάξουν (που αλλάζουν); Δεν θα είναι πια ο ίδιος; Το ότι αναπνέει; Και αν πάψει να αναπνέει; Δεν θα είναι πια ο ίδιος; Το ότι "ζει"; Και αν πάψει να ζει; Δεν θα είναι πια ο ίδιος; Δεν υπάρχει τρόπος να ξεχωρίζεις κάποιος ή κάτι από κάποιον άλλο! Δεν υπάρχει τρόπος να καθορίσεις την ταυτότητα κάποιου ανθρώπου με τόση βεβαιότητα που να γνωρίζεις πότε αυτός έχει πεθάνει και πότε ζει! Τα όρια που θέτουμε σχετικά με την "ταυτότητα" κάποιους είναι ανυπόστατα. Η απλή φράση "αυτός πέθανε" υπονοεί ότι γνωρίζουμε αυτά τα όρια, ενώ στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν...
